Stefan Szmaj

Linoryty 1916-1920
Odzyskana Wolność Ekspresji
23.03–15.05.19

Na wystawie znalazło się ponad czterdzieści wczesnych prac artysty powstałych pomiędzy 1916 a 1920 r., na które przypada okres bliskiej współpracy z artystami skupionymi wokół flagowego czasopisma polskich ekspresjonistów Zdrój i Zrzeszenia Artystów Bunt w Poznaniu. Przybliżenie twórczości Stefana Szmaja jest kolejną inicjatywą przywracającą tej grupie należyte miejsce w historii polskiej sztuki nowoczesnej oraz międzynarodowego modernizm.

Linoryty Szmaja oddają fascynację twórczością niemieckich ekspresjonistów; członków drezdeńskiego Die Brücke i monachijskiego Der Blaue Reiter. Stosowany w owych kręgach druk wypukły (drzeworyt i linoryt) pozwalał uzyskać mocne kontrasty czerni i bieli oraz operować większymi, dynamicznie ciętymi płaszczyznami, co dodawało kompozycjom ekspresji.

Ekspozycję otwierają pierwsze linoryty opublikowane na łamach periodyku i skandal obyczajowy wywołany m.in. przez jego pracę Pocałunek zaprezentowaną na I Wystawie Buntu.

Poruszana przez Szmaja tematyka nie odbiega od zainteresowań artystów Buntu i zdradzała bardziej lokalny charakter jego twórczości. Znajdziemy w niej wizerunki własne i ważnych dla artysty postaci, które bardziej niż portretami są zapisem jego emocjonalnego stosunku do przedstawianych bohaterów. A także pejzaże, w których więcej jest gorzkiej refleksji o ówczesnym świecie, niż zachwytu nad obrazowaną naturą.

Twórczy ferment tamtejszego środowiska pisarzy i plastyków oraz dramatyczne doświadczenia z frontu wschodniego, gdzie w czasie wojny polsko-bolszewickiej stacjonował jako lekarz wojskowy, miały znaczący wpływ na osiągnięcie przez Szmaja dojrzałości artystycznej i wypracowanie spójnych środków wyrazu. Okres ten kończy się wraz z rozluźnieniem relacji w ramach grupy Bunt, ślubem artysty z Marią Ireną Hoffman i wyjazdem małżonków do Gniezna w 1924 roku.

Szmaj nie bał się poruszać tematów trudnych, czy gorszących, sięgał także po motywy religijne. Jego twórczość, podobnie jak pozostałych poznańskich ekspresjonistów, jest wyrazem walki o nowocześnie rozumianą wolność osobistą, artystyczną i polityczną tuż przed i w latach po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.

Prace

1/42